September Seolann Ollscoil na Gaillimhe cartlann dhigiteach d’irisí na Ceise Fada

Tugann cartlann atá díreach seolta léargas uathúil faoin saol i gcampa géibhinn

Tá cartlann dhigiteach nua d’irisí príosúin a scríobhadh i gcampa géibhinn na Ceise Fada i rith na 1970idí curtha ar fáil ag Ollscoil na Gaillimhe.

San áireamh le Bailiúchán Paddy McMenamin tá dialanna lámhdhéanta uathúla agus albam grianghraf a tógadh sa phríosún sa tréimhse 1974-1976.

Rinneadh McMenamin a imtheorannú sa Cheis Fhada i lár na 1970idí áit a raibh sé ina urlabhraí Caighin. Scríobh sé ailt d’irisí príosúin lena n-áirítear Misneach, An Síoladóir, agus Faoi Glas, chomh maith le bheith ina eagarthóir ar An Fuascailteoir.

Ailt agus scríbhneoireacht ó na príosúnaigh Phoblachtánacha féin a bhí sna hirisí seo mar aon le dánta, ceachtanna Gaeilge agus ailt ar stair na hÉireann agus ar pholaitíocht idirnáisiúnta, agus rinne siad an obair ealaíne do na clúdaigh iad féin freisin.

Smuigleáladh na hirisí amach as an gCeis Fhada i gcaitheamh an ama, agus coinníodh an bailiúchán sábháilte go dtí gur cuireadh i dtaisce le Leabharlann Ollscoil na Gaillimhe é.

Tá léargas faoi leith le fáil sa bhailiúchán seo ar thaithí na gcimí Poblachtánacha sa Cheis Fhada i rith thréimhse de na trioblóidí ina raibh foréigean seicteach ag dul in olcas. Tugann na hirisí agus na grianghraif seo spléachadh dúinn ar an saol laethúil sa champa géibhinn i gcomhthéacs an oideachais, na díospóireachta agus ghnáthchúrsaí an lae.

          Seo mar a labhair Paddy McMenamin: “Mar chéimí le Béarla agus Stair de chuid Ollscoil na Gaillimhe, tugann sé pléisiúr dom an bailiúchán seo de pháipéir bhunaidh ó Chaighin na Ceise Fada a bhronnadh ar Leabharlann Ollscoil na Gaillimhe mar phríomhfhoinse do mhic léinn a bheidh i mbun staidéir agus taighde ar stair na hÉireann san fhichiú haois. Is pribhléid dom a fheiceáil go mbeidh na hirisí seo caomhnaithe go sábháilte laistigh den Ollscoil.”

Tá bailiúchán suntasach ag Ollscoil na Gaillimhe cheana féin i ndáil le polaitíocht agus cultúr Thuaisceart Éireann i rith na tréimhse seo,  ó bhlianta na Gluaiseachta Ceart Sibhialta go dtí Comhaontú Aoine an Chéasta agus anois tá cartlann McMenamin curtha leis. San áireamh leis an mbailiúchán tá cartlann an ghníomhaí ar son na síochána, Brendan Duddy, an acadóra agus abhcóide Kevin Boyle agus na státseirbhíseach Maurice Hayes.

Is féidir rochtain a fháil ar Irisí Príosúin na Ceise Fada ar Stór Leabharlann Ollscoil na Gaillimhe: https://digital.library.universityofgalway.ie/p/ms/categories/paddy-mcmenamin

            Bhí an méid seo a leanas le rá ag Monica Crump, Leabharlannaí na hOllscoile: “Ba mhór an onóir dúinn gur fágadh an bailiúchán uathúil seo faoinár gcúram agus gur iarradh orainn é a chaomhnú do na glúnta atá le teacht. Ligfidh sé do scoláirí na todhchaí tuiscint éigin a fháil ar ar tharla sa Cheis Fhada, agus i dTuaisceart Éireann trí chéile i rith na dTrioblóidí.  Tá an-áthas orm go bhfuil catalógú déanta ar an mbailiúchán iomlán anois agus go bhfuil na hirisí príosúin digitithe agus curtha ar fáil ar líne. Beidh deis anois ag lucht léite i bhfad níos leithne foghlaim faoin tréimhse chorraitheach sin i stair na hÉireann agus tuiscint níos fearr a fháil ar ar tharla.

           Labhair an Dr Barry Houlihan, Cartlannaí in Ollscoil na Gaillimhe mar seo a leanas: Bailiúchán tábhachtach atá i gCartlann McMenamin agus cabhróidh sé na glúnta atá le teacht a theagasc agus iad a chur ar an eolas faoi thaithí na gcimí i rith na dTrioblóidí. Tugann sé deis dúinn staidéar a dhéanamh agus tuiscint a fhorbairt ar thréimhse dheacair den stair ar an oileán seo, agus meabhraíonn sé dúinn a thábhachtaí atá a leithéid de chartlann as Tuaisceart Éireann, mar aon leo siúd atá á gcoinneáil i Leabharlann Ollscoil na Gaillimhe cheana féin, chun cuimhní agus taithí na ndaoine siúd a bhí thíos leis an gcoimhlint a chaomhnú.

Reáchtáladh imeacht chun seoladh na n-irisí príosúin digitithe a cheiliúradh, agus bailiúchán McMenamin féin, agus bhí comhrá ann mar chuid de idir Paddy McMenamin agus an tOllamh Breandán Mac Suibhne, Ollamh le Nua-Stair na hÉireann in Ollscoil na Gaillimhe. Bhí plé painéil ann chomh maith ag ar labhair an Dr Mary Harris, Léachtóir Sinsearach le Stair in Ollscoil na Gaillimhe; an Dr Barry Houlihan, Cartlannaí i Leabharlann Ollscoil na Gaillimhe; agus an Dr Laurence Marley, léachtóir le Nua-Stair na hÉireann agus na Breataine.

Sheol Dr Mary Harris leabhar nua McMenamin, Voices From Inside: The Hidden Journals of Long Kesh ag an imeacht freisin.

Críoch